Het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) onderzoekt bij het aardgasvrij maken van wijken welke vorm van participatie werkt in verschillende situaties. Participatie vraagt om samenwerking tussen mensen en organisaties. In het onderzoek gebruikt het OFL daarvoor de begrippen leefwereld, formele wereld en ontmoetingsruimte. We lichten ze hieronder toe.
Onder leefwereld verstaan we de wereld waarin wij allemaal leven, onze directe leefomgeving en alledaagse ervaringen. De formele wereld is de wereld van de overheid en professionele instellingen, waarin wetten, regels en procedures belangrijk zijn. Sommigen ervaren tussen die werelden een sterke scheiding, als een kloof, maar in de praktijk kunnen ze in elkaar overlopen. Dat laatste gebeurt in de ontmoetingsruimte: het gebied tussen leefwereld en formele wereld, daar waar deze werelden elkaar raken of overlappen.
Leefwereld
De leefwereld is het domein van menselijke ervaringen, waarin mensen met elkaar omgaan in en buiten systemen. De leefwereld staat voor de directe omgeving van mensen, maatschappelijke initiatieven, verenigingen en sociale interacties. De waarden in de leefwereld komen in belangrijke mate voort uit individuele belevingen, belangen en ervaringen uit de dagelijkse praktijk. De leefwereld heeft een eigen taal en cultuur, die afwijken van de taal en gebruiken in de formele wereld. Dat veroorzaakt soms een kloof tussen leefwereld en formele wereld.
Formele wereld
De formele wereld bestaat uit alles wat mensenhebben ontwikkeld aan organisaties en structuren op gebieden van economie, bedrijfsleven, politiek, onderwijs, wetenschap, overheid, gezondheidszorg en de verzorgingsstaat. De formele wereld bestaat uit systemen, organisaties, netwerken en de mensen die daarin werken. In deze wereld zijn specifieke waarden belangrijk, bijvoorbeeld het dienen en waarborgen van het collectieve belang, rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid. De wetten, regels en procedures die deze waarden beschermen, zorgen ervoor dat mensen in de formele wereld een eigen taal spreken. Die taal is voor buitenstaanders soms lastig te begrijpen.
Ontmoetingsruimte
In het aanpakken van grote maatschappelijke transities, voeren de taal en de cultuur van de formele wereld vaak de boventoon. Het gaat dan om belangen, procedures, omgangsvormen, historie, cultuur, waarden, normen en de rollen die mensen vervullen in die formele wereld. Maatschappelijke transities vinden echter juist plaats daar waar de leefwereld en de formele wereld samenkomen. Dit vraagt om een verbinding tussen die twee werelden. Dat is de ontmoetingsruimte.
Samenwerking
In de ontmoetingsruimte zijn bijvoorbeeld initiatiefnemers, betrokken creatievelingen en sociale ondernemers te vinden. Zij zetten zich in voor een eerlijke, leefbare, gelukkige of mooiere buurt, gemeente of stad. Daarvoor werken zij samen met de leefwereld en de formele wereld. Zij zetten maatschappelijke initiatieven op of werken samen in projecten, vaak ingegeven door een persoonlijke drive.
In diezelfde ontmoetingsruimte begeven zich ook mensen die vanuit grotere organisaties en bestaande systemen werken. Zij zoeken actief de verbinding met de samenleving om samen te werken aan een betere leefomgeving. Het zijn de mensen met een open vizier binnen gemeenten, maatschappelijke instellingen, architectenbureaus en bij projectontwikkelaars. Vanuit hun functie of vanuit eigen interesse, visie of idealisme zien zij het belang van het gelijkwaardig samenwerken met de leefwereld buiten hun eigen organisatie.
Participatie
Hoewel veel mensen een kloof ervaren tussen leefwereld en formele wereld, zien wij vanuit het OFL ook veel verschillende vormen van samenwerking ontstaan in de ontmoetingsruimte. Op plekken waar betrokkenen elkaar rechtstreeks ontmoeten, begrijpen zij elkaar beter en wordt samenwerking informeler. Plekken waar meer afstand is tussen de leefwereld en de formele wereld vragen daarom om een andere manier van participatie dan plekken waar veel contact is in de ontmoetingsruimte, is de conclusie van het OFL.
Zelf uitproberen?
In de Wegwijzer omgevingswandelingen kunt u ontdekken hoe u zich verplaatst tussen leefwereld, formele wereld en ontmoetingsruimte.
Voorbeeld: elkaar vinden in de ontmoetingsruimte
Het dorp Garyp (Friesland) met 1.800 mensen heeft een aantal jaren geleden overleg gehad en besloten dat ze iets met duurzaamheid moesten doen. Daarop is een energiecoöperatie opgericht, in eigendom van de gemeenschap. Het dorp heeft de samenwerking met de formele wereld opgezocht. Met financiering van de Rabobank is er een zonnepark gerealiseerd. En nu wordt er samengewerkt met de gemeente Tytsjerksteradiel om de huizen van het gas af te halen. Dat gaat huis voor huis. De oude gasmeters die verwijderd zijn, worden verzameld in het Energzjyhûs in het midden van het dorp, een echte ontmoetingsruimte.